Stel je voor: het is winter, buiten waait een koude wind en de regen tikt tegen de ramen, maar binnen in je huis is het heerlijk warm. Deze warmte kunnen we uit de grond halen, ook wel aardwarmte genoemd. Het is een duurzaam alternatief voor fossiele brandstoffen en biedt mogelijkheden. In dit artikel ontdek je hoe deze energiebron werkt, welke voordelen het biedt en waarom het een belangrijke rol speelt in de energietransitie in Nederland.
Wat is aardwarmte?
Aardwarmte, ook wel geothermie genoemd, is een duurzame energiebron die afkomstig is uit de grond. Hiervoor moet er tot wel 500 meter of dieper in de grond worden geboord. Met deze warmte kunnen we via een aardwarmte-installatie en een warmtenet huizen, gebouwen en kassen verwarmen. Het is een duurzamer alternatief voor fossiele brandstoffen zoals aardgas en steenkool. Geothermie valt onder de Mijnbouwwet, en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat is verantwoordelijk voor de regulering hiervan.
Aardwarmte is niet de enige duurzame energiebron
Aardwarmte is een van de bronnen voor duurzame collectieve warmte, maar het is niet de enige optie. Zo kunnen we bijvoorbeeld ook zonne-energie gebruiken, waarmee we de warmte en het licht van de zon omzetten in stroom en warmte. Met windenergie wekken we elektriciteit op via windturbines. En met waterkracht genereren we stroom door water langs een centrale te laten gaan. Waterstof wordt ook vaak als energiebron gezien, maar eigenlijk is dit een energiedrager.
Hoe werkt aardwarmte?
Als we aardwarmte winnen, wordt er warm water uit de diepe ondergrond gehaald. Hiervoor zijn er twee putten nodig: één waardoor het warme water naar het oppervlakte stroomt en één waarin het afgekoelde water weer terug de grond ingaat, zodat het water weer kan opwarmen. Tussendoor haalt een warmtewisselaar de warmte uit het opgepompte water en stroomt dit via buizen naar gebouwen. Dit proces blijft zich herhalen, waardoor aardwarmte een hernieuwbare bron is.
Hoe diep moet je gaan voor aardwarmte?
Je kunt pas spreken van aardwarmte als je 500 meter of dieper in de grond op zoek gaat naar aardwarmte. Die aardwarmtewinning kent drie vormen: ondiepe aardwarmte, conventionele aardwarmte en ultradiepe geothermie.
- Ondiepe aardwarmte: Bij ondiepe aardwarmte wordt warmte gewonnen uit de ondiepe ondergrond op 500 tot 1500 meter diepte, met temperaturen tot 40 ℃. Voor het verwarmen van kassen zijn relatief lage temperaturen nodig, dus dit is ideaal.
- Conventionele aardwarmte: Conventionele aardwarmte gaat verder de grond in, namelijk tussen de één en drie kilometer (km) diepte. Dit is de meest gebruikte vorm van aardwarmtewinning.
- Ultradiepe geothermie: Diepe geothermie bereikt de 4 km (kilometer) diepte of zelfs meer, waar het water temperaturen van 120 ℃ of zelfs hoger kan bereiken. Deze hoge temperaturen maken het ideaal voor industriële processen.
Aardwarmte: de voordelen en nadelen
De voordelen van aardwarmte
- Vrijwel CO₂-vrij: Aardwarmte is hernieuwbaar en de warmte die vrijkomt, is CO₂-vrij. Hierdoor kunnen we de CO₂-uitstoot verlagen.
- Betrouwbare bron: Aardwarmtewinning is niet afhankelijk van het weer, in tegenstelling tot zonne- en windenergie. Dit betekent dat je altijd warmte kunt winnen, ongeacht de weersomstandigheden.
- Ruimtebesparend: Voor de winning van aardwarmte is er weinig ruimte nodig. De gehele installatie past op slechts de helft van een voetbalveld.
- Lokaal: De warmtewinning kan lokaal worden ingezet om tot 30.000 woningen van warmte te voorzien.
De nadelen van aardwarmte
- Hoge startkosten: De bouw van de aardwarmte-installatie kost veel geld, evenals het aanleggen of aanpassen van warmtenetten. Bovendien, hoe dieper je boort, hoe duurder het is. Daarom is het verstandig om de installatie zo dicht mogelijk bij de boorlocatie te plaatsen, om de kosten te minimaliseren.
- Niet voor altijd: Hoewel aardwarmte een hernieuwbare energiebron is, kan het voorkomen dat de bron na verloop van tijd niet meer voldoende warmte levert. In dat geval moet er op een andere locatie worden geboord.
- Mogelijke milieu-impact: Aardwarmte wordt over het algemeen als milieuvriendelijk beschouwd. Toch is er een klein risico op een aardbeving of explosie. Bovendien is het mogelijk dat het grondwater verontreinigd raakt als er een lek ontstaat. Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) houdt toezicht op de veiligheid voor mens en milieu.
- Niet overal geschikt: Niet alle locaties zijn geschikt voor aardwarmtewinning. Zo zijn beschermde natuurgebieden, drinkwatergebieden en aardbevingsgevoelige gebieden uitgesloten om de kans op risico’s te minimaliseren.
Warmte uit de grond halen, is het duurzaam?
Warmte uit de grond halen is een duurzaam alternatief voor aardgas en steenkool om gebouwen te verwarmen. Het is hernieuwbaar, levert bij warmtewinning geen CO₂-uitstoot op en kan een belangrijke rol spelen in de energietransitie. Terwijl fossiele brandstoffen steeds schaarser en schadelijker worden voor het milieu, biedt aardwarmte een duurzamere oplossing voor de energiebehoefte van zowel woningen als bedrijven.
Aardwarmte in Nederland
Ook in Nederland boren we sinds 2007 naar aardwarmte. Hoewel dit voornamelijk is voor het verwarmen van kassen, is er in 2024 in totaal 7,9 PJ (petajoule) aan aardwarmte geproduceerd. Dit is een besparing van 225 miljoen m³ aardgas per jaar, aldus Geothermie Nederland. Momenteel hebben we in Nederland 28 aardwarmtelocaties met in totaal 42 aardwarmte-productieputten. Beide hebben gezorgd voor 426.000 ton minder aan CO₂-uitstoot.
Tip: Op onze website vind je vier handige formules waarmee je jouw CO₂-uitstoot kunt berekenen.
Aardwarmte moet bijdragen aan de energietransitie
De Nederlandse overheid wil in 2030 vijftien petajoule aan duurzame energie opwekken uit aardwarmte. Dit getal kun je vergelijken met het gas- en stroomverbruik van 2,2 miljoen huishoudens. Hiervoor treft ze diverse maatregelen, zoals het aanbieden van regelingen, samenwerkingen en onderzoeken. De geothermie-sector heeft zelf als doel om het aantal installaties te verhogen naar 700 in het jaar 2050. Op deze manier kan het aantal woningen en kassen dat met aardwarmte verwarmd wordt, worden uitgebreid.
Weetje: In landen als Italië, Turkije en IJsland is aardwarmtewinning gunstig, omdat de ondiepere grondlagen warmer zijn door vulkanische activiteit.
Een geothermische warmtepomp voor thuisgebruik
Hoewel er in Nederland al enkele projecten lopen waarbij huishoudens worden verwarmd met aardwarmte, gebeurt dit nog niet op grote schaal. Een alternatief hiervoor zijn geothermische warmtepompen voor thuisgebruik.
Een geothermische warmtepomp haalt de natuurlijke warmte uit de aarde, bijvoorbeeld in je tuin, om je huis te verwarmen of te koelen. Hoe werkt dit? De warmtepomp maakt gebruik van de constante temperatuur in de ondergrond. In de winter is de grond vaak warmer dan de buitenlucht. De installatie, die bestaat uit buizen onder de grond en een warmtewisselaar, haalt de warmte uit de aarde. Deze warmte kan vervolgens gebruikt worden om je huis te verwarmen. We moeten er wel bij vermelden dat niet ieder huishouden geschikt is voor een warmtepomp. Het is daarom raadzaam om een professional in te schakelen voor het juiste advies.
Tip: Een warmtepomp verbruikt energie, maar als je eigen zonnepanelen hebt, kan het apparaat draaien op je eigen groene zonnestroom. Of je kiest voor een dynamisch energiecontract.
Verbruik direct duurzame energie uit 100% groene energiebronnen
Hoewel we met aardwarmte nog een lange weg te gaan hebben, maken we in Nederland al stappen. Wil jij al direct je steentje bijdragen en duurzamer leven? Zonne- en windenergie kun je direct gebruiken door te kiezen voor een groene energieleverancier, zoals NextEnergy. Met ons dynamische energiecontract ontvang je 100% groene stroom en kun je jouw CO₂-voetafdruk compenseren door een kleine bijdrage te betalen per verbruikte kubieke meter gas. Benieuwd naar je aanbod? Bereken het direct via de onderstaande knop en stap over naar een duurzame energieleverancier.
Veelgestelde vragen over aardwarmte
Wat kost een aardwarmte-installatie?
Voor het aanleggen van een aardwarmte-installatie is een flinke investering nodig. De kosten liggen zo rond de € 15 tot € 20 miljoen. Daar blijft het echter niet bij. Het aanleggen van nieuwe of het aanpassen van bestaande warmtenetten kost ook geld. Een nieuwe aansluiting kost in 2025 € 5.251,45 voor één huishouden, de aansluitbijdrage.
Is aardwarmte goedkoper dan gas?
Ja, aardwarmte is goedkoper dan gas. Volgens de Warmtewet mag de prijs voor aardwarmte niet hoger zijn dan de kosten voor verwarming met gas. Dit betekent dat je net zoveel of zelfs minder betaalt voor je verwarming. Hierdoor is aardwarmte niet alleen een duurzame keuze, maar ook een financieel aantrekkelijke optie.
