Een was draaien als stroom goedkoop is: je kunt cashen door apparaten op afstand aan te zetten, maar er zitten risico’s aan

Aan de linkerkant van de foto kijkt een vrouw naar haar mobiel, terwijl rechts een wasmachine op afstand wordt bediend.

Stroom verbruiken voor je droger, warmtepomp, boiler of batterijauto als die supergoedkoop is, raakt in opmars. Steeds meer apparaten zijn op afstand bedienbaar. Dat kun je zelf doen, of uitbesteden aan een bedrijf. Prettig voor je portemonnee, maar niet zonder risico.

Geen huis meer zonder wifi-installatie. Vaak al met meerdere wifi-versterkers erbij, vooral om een groeiend aantal apparaten zoals je verlichting, printer, geluidsinstallatie, tablet of rolluiken draadloos te kunnen bedienen. Er is een enorme groei in aanbod van ’slimme’ stopcontacten, schakelaars en dimmers en thermostaten die zo te bedienen zijn.

Steeds meer bedrijven bieden hiervoor met software het Internet of Things (IoT) aan, waarbij consumenten apparatuur zelf via een app op afstand bedienen. Een volgende stap is de energiebedrijven toegang te geven tot die apparaten. Zij claimen zo energiezuinig de beste prijs voor consumenten te regelen.

Stroomprijzen dalen fors

Dat gebeurt in een markt waar de prijzen van elektriciteit behoorlijk variëren. Met steeds meer groene stroom beschikbaar van de eigen zonnepanelen en van grote offshore wind- en zonneparken, is de prijs al honderden uren per jaar nul euro of zelfs negatief - je krijgt geld toe. Ook al tikken belastingen, heffingen en daarover btw op je nota gewoon door.

In 2023 kende Nederland volgens de site Energieopwek.nl welgeteld 316 uren met zo’n negatieve prijs, in 2024 al 465 uren. Dat is inmiddels ruim 5% van alle uren met zo’n goedkoop tarief, en dat aantal uren stijgt dit jaar verder.

Op afstand verwarming hoger zetten

Energieplatforms schermen ermee je apparaten, na jouw toestemming, op afstand te kunnen bedienen om zo een was te draaien als de energie het goedkoopst is. Of op het werk alvast via een app de verwarming thuis wat hoger te zetten.

„Dit is de toekomst: zo slim mogelijk omgaan met duurzaam opgewekte energie zoals van je zonnepanelen”, zegt directeur Gijs Wubbe van NextEnergy. „Als consument kun je zo bijdragen aan de energietransitie. Er is al heel veel opgewekte energie, die wil je zoveel mogelijk zelf thuis gebruiken. Het meest efficiënt gaat dat met sturing op afstand.”

Aanbieder Zonneplan is ook al ver. „We zagen vroeg de noodzaak van het op afstand kunnen volgen toen we onze eigen omvormers bij zonnepanelen gingen leveren”, zegt Frank Breukelman. „Door ze op afstand te volgen, hebben we eventuele storingen vaak al eerder door dan klanten zelf. En we kunnen problemen veelal ook op afstand oplossen.”

Data niet zomaar te gebruiken

Als het apparaat thuis persoonsgegevens verwerkt, wat een deurbelcamera maar ook een slimme thermostaat al snel doet, dan moet de eigenaar expliciet toestemming geven, benadrukt de Autoriteit Persoonsgegevens. Dat mag niet verstopt in de kleine lettertjes. De gebruiker moet geïnformeerd worden over welke gegevens worden verzameld, hoe deze worden gebruikt en met wie ze worden gedeeld, benadrukt die.

De beveiliging van dat internetnetwerk is momenteel een heikel punt, benadrukt ict-jurist Arnoud Engelfriet (zie kader). „Als je alles aan internet hangt, zoeken criminelen ook daar naar kansen.”

Netcongestie stopt

De economische waarde voor de energiebedrijven is ook dat zij op grote schaal apparaten kunnen bedienen en zij op de markt kunnen handelen in stroom tegen een voordelige prijs. Hoe meer apparaten bij elkaar, hoe groter hun macht op die stroommarkt. Het prijsvoordeel gaat dan naar de klant, stellen zij. Huishoudens - een op drie heeft zonnepanelen - kunnen hiermee volgens de Consumentenbond ook ’een grote bijdrage leveren’ om de opstoppingen op het stroomnet, de ’netcongestie’, te beperken. De bedrijven helpen immers die files te vermijden.

Er wordt veel geadverteerd met zulke home energy management systems. „Maar dat gaat vaak om voorlopers”, benadrukt de woordvoerder van de Consumentenbond over de technisch geschoolde consument. „Het staat nog in de kinderschoenen.”

Robotgrasmaaier en luchtreinigers

De technische mogelijkheden zijn eindeloos, zegt Wubbe van NextEnergy, aanbieder van ’dynamische’, met de stroomprijs meebewegende energiecontracten. Vrijwel alle nieuwe huisapparatuur van de grote elektronicamerken hebben nu een wifi-aansluiting. Denk ook aan de robotgrasmaaier, de luchtreiniger, spraakassistenten (speakers) en koffiezetter.

Wubbe: „De vraag is wel in hoeverre dit waarde toevoegt voor consumenten. Voorlopers tonen aan financieel te kunnen profiteren. Je moet anderzijds realistisch zijn: veel consumenten zoeken gemak. Gaat de gemiddelde Nederlander eerst zijn wasmachine met kleren vullen, de knoppen aanzetten om die machine later op afstand aan te laten zetten. Die groep is beperkt. Financieel is het verstandig. Wij sturen klanten een app-bericht als het loont om stroom te verbruiken, dat werkt. Maar de massa moet nog volgen.”

Salderen stopt: meer stroom zelf verbruiken

Dat moment komt dichterbij. Vanaf 1 januari 2027 stopt het salderen of wegstrepen van de opgewekte zonnepanelenstroom tegen het jaarverbruik. De prijs van die stroom zakt al fors. Wubbe: „Vanaf 2027 wordt het een enorme prikkel om stroom niet naar het elektriciteitsnet te sturen maar te verbruiken voor je batterijauto, thuisaccu of warmtepomp. Dat kan een vlucht nemen: je voert eenmalig in dat je apparaten laat aansturen en bijvoorbeeld je auto laadt automatisch op het goedkoopste moment op. Bedrijven zijn volop software aan het ontwikkelen hiervoor. Als consument hoef je nauwelijks meer iets te doen.”

Zorg it’ers: ’Massale data-aanval van leger koelkasten’

Thuis al je apparaten op afstand kunnen bedienen via je smartphone of tablet klinkt weldadig. Maar daarmee is het netwerk ook prooi van hackende criminelen, aldus ict-jurist Arnoud Engelfriet. Hoewel de apparatuur krachtig en van hoge kwaliteit kan zijn, hebben de wifi-netwerken niet altijd die capaciteiten.

Betalingsgegevens buit maken is voor criminelen de hoofdprijs. Maar binnenkomen via de software voor de draadloze beveiligingscamera of je slimme thermostaat is vaker aangetoond als start. „Een grote zorg onder it’ers is een massale aanval door een leger op afstand bestuurde koelkasten”, zegt Engelfriet. „Criminelen gebruiken dan je internetdata van de koelkast voor een digitaal bombardement om bedrijven stil te leggen. Bijvoorbeeld om geld te eisen.”

Consumenten halen via webshops van alles in huis. De overheid waarschuwt dat ’apparaten uit landen buiten de Europese Unie digitaal minder veilig kunnen zijn’. Ze voldoen niet aan strenge Europese veiligheidseisen die leveranciers in Nederland moeten hanteren. Een aantal aanbieders gebruikt daarom geen wifi maar een beter beveiligd zogeheten dubbel versleuteld 4G-systeem, waarbij de data op Europese servers blijft.

Met zwaardere eisen in de nieuwe Cyber Resilience Act wil Brussel consumenten in de EU beter laten beschermen. „Tot die tijd doe je er goed aan meteen alle updates van beveiligingssoftware in te voeren.”

Daarmee blijft er nog wel een kwetsbaarheid over. In de VS werd Apple eerder beschuldigd van het meeluisteren door medewerkers van gesprekken die consumenten thuis via de spraakassistent op hun ’slimme’ speakers met een arts voerden.